Yalın Enerji Yönetim Sistemi

 
Yalın Enstitü Derneği 2003 faaliyetlerine başlamış olup, Türk Sanayinde prodüktivite alanında farklı disiplinlerde eğitim ve danışmanlık hizmetleri sunmaktadır. Yalın Enstitü Derneği özellikle son 3 yıl içerisinde Enerji Verimliliği konusunda da faaliyetlerini yoğunlaştırarak, bu alandaki know-how ve bilgi birikimini sanayi kuruluşlarına aktarmaya başlamıştır.
 
Enerji verimliliği; enerjide arz güvenliğinin sağlanması, dışa bağımlılıktan kaynaklanan risklerin azaltılması, enerji maliyetlerinin sürdürülebilir kılınması, iklim değişikliği ile mücadelenin etkinliğinin artırılması ve çevrenin korunması gibi ulusal stratejik hedefleri tamamlayan bir kavramdır.
 
Yalın Enstitü Derneği olarak, yürütmekte olduğumuz Yalın Dönüşüm ve TPM: Total Productive Maintenance (Toplam Üretken Bakım) projeleri kapsamında,  sanayi kuruluşlarının kayıp maliyet analizlerini yapar ve bu kayıpları en etkili yöntemlerle yok etmeye ve azaltmaya çalışırız. Enerji verimsizliği nedeniyle oluşan ekonomik kayıpların bazı kuruluşlarda kayıp maliyet kalemleri arasında ilk sıralarda yer aldığını görüyoruz. Bu nedenle bünyesinde sürekli geliştirme (kaizen), etkin bakım, analitik ve sistematik problem çözme teknik ve yöntemlerini barındıran Yalın Enerji uygulamalarının,  sanayi kuruluşlarımızın daha rekabetçi olabilme misyonlarını gerçekleştirmekte önemli bir araç ve yöntem olacağına inanıyoruz.
 
Öte yandan, 20.02.2012 tarihli Enerji Verimliliği Strateji Belgesine göre; 2023 yılında Türkiye’nin GSYİH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) başına tüketilen enerji miktarının (enerji yoğunluğunun) 2011 yılı değerine göre en az %20 azaltılmasının hedef olarak belirlenmiş olması son derece olumlu olmuştur. Belgenin yayım tarihi itibariyle 10 yıl içerisinde, her bir sanayi alt sektöründeki indirgenmiş enerji yoğunlukları, her bir alt sektör için %10’dan az olmamak üzere sektör işbirlikleri ile belirlenecek oranlarda azaltılacaktır. Yalın Enerji Yönetim anlayışının bu hedefe ulaşmada sanayi kuruluşlarımız için yararlanabilecekleri araçlardan bir tanesi olmasını amaçlıyoruz.
 
Yalın enerji yönetim anlayışı iki önemli unsura dayanmaktadır. Bunlar Yalın Enerji Yönetim Sistemi ve Yalın Enerji Performans Gelişim Sistemidir.
 
Yalın Enerji Yönetim Sistemi kısaca enerjinin, firma çalışanlarınca verimli kullanımına ve enerjinin etkili yönetilmesine yönelik faaliyetleri ve uygulamaları kapsamaktadır. Yalın Enerji yönetim modelinin tesis edilmesi ve enerji kullanım etkinliğinin periyodik olarak ölçülerek geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Yalın Enerji Yönetim Modeli aşağıda gösterilmiştir.

Şekil 1 : Yalın Enerji Yönetim Modeli 

Enerji yönetim sisteminin sürekli olarak geliştirilmesi ve iyileştirilmesi için periyodik denetlemeler yapılır. Yalın Enerji yönetim denetimleri esnasında temel olarak mevcut enerji tüketimi, enerji kullanım yaklaşımları ve enerji yönetim sistemlerinin durumu denetlenir. Bu denetlemeler 10 farklı kategoride gerçekleştirilir. Organizasyon, Yasal gereklilikler, Eğitim, Isıtma/Soğutma, Basınçlı Hava, Aydınlatma, Üretim, Atık Enerji, Alternatif Enerji, Su konularında önceden belirlenmiş denetim kriterleri ile yapılan bu puanlı denetimler sayesinde kaizen (geliştirme) alanları belirlenir.

Şekil 2:  Enerji Yönetim Sistem Denetimi

 
Yalın Enerji Performans Gelişim sistemi ise enerji performansını geliştirmeye ve dolayısı ile özgül enerji tüketim (specific energy consumption) miktarının yani üretilen birim ürün için tüketilen enerji miktarını azaltmaya yönelik yürütülen teknik faaliyetlerin bütünüdür. Fabrikaların enerji tüketim profili kapsamlı olarak ve sistematik yaklaşımlarla ileri analiz teknikleri kullanılarak belirlenmektedir. Bu analizler neticesinde firmada yapılması gereken iyileştirme çalışmaları ve enerji verimlilik potansiyelleri firma çalışanları ile birlikte tanımlanmaktadır.
 
Öncelikle enerji performansının tespit edilmesi için detaylı teknik etüt gerçekleştirilir. Etüt çalışması 3 aşamada tamamlanır. Bu aşamalar; etüt hazırlık, etüt uygulama ve raporlamadır. Hazırlık aşamasında tesiste bulunan makineler ve sistemler gözden geçirilir, kriterler ve kapsam netleştirilir, enerji muhasebesi verileri oluşturulur ve detaylı etüt planı hazırlanır.

Şekil 3 : Yalın Enerji Performans Etüt Sistematiği

 
Etüt uygulama aşamasında, sahada enerji performans ölçümleri gerçekleştirilir, yapılan analizler ve kıyaslama (benchmarking) çalışmaları ile enerji tasarrufu sağlayacak projelerin detaylı fizibilite analizleri yapılır.  Kaçak ve kayıplar ölçülerek analiz edilip tasarruf potansiyeli ve bunların hangi teknik yöntemler ile gerçekleştirilerek iyileştirileceği detaylı olarak analiz edilir. Fırın sistemleri, kazan sistemleri, buhar sistemleri,  kurutma sistemleri,  soğutma sistemleri, ısıtma-havalandırma-iklimlendirme (HVAC) sistemleri, soğutma kulesi sistemleri, fan sistemleri, basınçlı hava sistemleri, pompa sistemleri, elektrik sistemleri, motor sistemleri ve aydınlatma sistemlerinin enerji verimlilik etüt ve analizleri yapılır.
Elektrik enerji kullanımında; ihtiyaç duyulmadığında otomatik durdurma, verimli motor, ampul vb kullanmak, on-off kontrol yerine oransal kontrolü tercih etmek, güç faktörü (PF: Power Factor) düzeltme olanakları incelenir.
Sıvı, katı, gaz yakıtlarda, on-off kontrol yerine oransal kontrol, baca gazı oksijen oranı monitör edilmesiyle yakma havası optimizasyonu, bina cephe ve çatı izolasyonu imkanları araştırılır.
Yenilenebilir enerji  alanında binalara güneş lambaları, rüzgar enerjisi, fotovoltaik enerji kaynakları kullanımına  yönelik fizibilite  analizleri  yapılır.
 
Su tüketimi ayrıca ele alınarak geri kazanım ve tüketim optimizasyonu imkânları araştırılır. Yenilenebilir enerji kullanımına yönelik analizler yapılır. Rüzgâr, güneş ve eğer varsa biyogazdan yararlanma imkânları değerlendirilir.

 
 
 
 
 
Şekil 4: Saha Ölçümleri
Etüt raporlama aşamasında ise, etüt çalışmaları sürecinde yapılan ölçümler ve analizlere ait sonuçlar teknik bir rapor haline gerilerek etüt kitapçığı oluşturulur. Enerji tasarrufu sağlayacak projelere veya önlemlere ait detaylı fizibilite analizleri sahada yapılan ölçümlerde elde edilmiş olan verilerle desteklenerek raporlanır.

Şekil 5 : Enerji Performans Etüt Raporu

 
Yatırım gerektirmeyen veya cüz’i miktarda yatırım gerektiren iyileştirme proje çalışmaları ve önlemleri için performans etüt çalışmasına eş zamanlı olarak kuruluşlara teknik destek ve danışmanlık hizmetleri sunulmakta ve enerji yönetimi konusunda kuruluş çalışanlarına eğitimler verilmektedir.
 
Yalın Enstitü Derneğinin enerji alanında verdiği hizmetler;  Yalın Enerji Yönetim Danışmanlığı, Yalın Enerji Performans Etütleri ve Enerji Verimlilik Proje Danışmanlık konularında yoğunluk kazanmaktadır.  Yürütülmekte olan çalışmalarda Yalın Felsefenin en önemli uygulama  araçları olan PDCA, Kaizen, PokaYoke, A3 raporlama, Yalın Bakım  vb.  metot, yöntem ve araçlar kullanılmaktadır.
 
Yalın Enstitü olarak Yalın Enerji Yönetim Sistemini akademik yönden de geliştiriyoruz. Bu konuda master ve doktora tez çalışmalarında akademisyenlerle beraber çalışmalar yapıyoruz.

Şekil 6 : Yalın Enerji Yönetimi Konulu Yüksek Lisans Tezi

 
Çalışmalarımızın nihai amacı, maliyet içinde önemli bir pay işgal eden ve sürekli artma eğiliminde olan enerji maliyetlerinin sistematik ve teknik yaklaşımlarla radikal olarak azaltılması ve ilgili çalışanların uygun yöntemler konusunda eğitilerek kazanımların devamlılığını sağlayarak şirketlerin ve ülkemizin rekabetçiliğini güçlendirmektir. Şirketlerin bulundukları sektöre ve enerji kullanım yoğunluğuna bağlı olarak yıllık enerji maliyetlerinde  %15 – 30  oranında tasarruflar yapılabilmektedir. İfade edilen maddi kazançlar kadar önemli olan bir konu da çalışanların bilinç ve bilgi düzeylerinin artırılarak ilgili yöntemleri öğrenmiş olmaları ve uygulamaların kalıcı olmasını sağlayacak sistemlerin kurulmuş olmasıdır. 
 
Sedat Canoğlu kimdir?  
1989 yılında  İstanbul  Teknik Üniversitesi’nden Elektrik Mühendisi olarak  mezun oldu. 4 yıl Koç Holding – Simko A.Ş ( şimdiki adıyla  Siemens ) bünyesinde   şantiye mühendisliği  ve Arçelik A.Ş Ankara  Bulaşık Makinesi İşletmesinde bakım mühendisliği  görevlerinde bulunduktan sonra  vatani görevini  tamamladı. Askerlik  sonrası  Toyota  Motor  Türkiye’de  10  yıl  Üretim Mühendisi, Bakım  ve Üretim Şefi  pozisyonlarında bulundu. 4, 5  yıl Cargill ve Pepsico gruplarında Mühendislik ve Bakım Müdürlüğü  pozisyonlarında görev aldı. 3,5 yıl  süreyle Coşkunöz A.Ş bünyesinde  Bakım Grup Müdürü olarak çalıştı. Mart 2011 tarihi itibari ile TPM, Yalın Üretim, Bakım,  Enerji Yönetimi, Enerji Verimliliği, Enerji Etütleri, İş  Güvenliği ve Yatırım Yönetimi alanlarında danışmanlık ve eğitim çalışmaları yürütmektedir. Halen Demir Çelik, Çimento, Beyaz Eşya, Maden, Seramik ve Tekstil endüstrilerinde faaliyet göstermekte olan kuruluşlarda Enerji Verimliliği, TPM ve Yalın Dönüşüm projelerinde danışmanlık yapmaktadır. İngilizce ve  Japonca  bilmektedir. Enerji Yönetimi ve İş güvenliği uzmanıdır.